Bát trà Chawan: Từ chiếc bát uống trà đến tác phẩm nghệ thuật độc đáo của Nhật Bản.

Chawan (茶碗, trà oản), dịch nghĩa đen là "bát trà", là một vật dụng không thể thiếu trong trà đạo Nhật Bản (Chanoyu). Không chỉ đơn thuần là một chiếc bát để uống trà, Chawan còn là một tác phẩm nghệ thuật, một biểu tượng của sự tinh tế, thanh tao và triết lý sâu sắc của văn hóa Nhật Bản.

1. Lịch sử hình thành và phát triển.

• Nguồn gốc từ Trung Quốc: Chawan xuất hiện lần đầu tiên ở Trung Quốc vào thời nhà Đường (618-907), được sử dụng trong các tu viện Phật giáo để uống trà. Vào thế kỷ 13, cùng với sự du nhập của trà đạo Thiền tông, Chawan cũng được mang đến Nhật Bản.
• Sự phát triển tại Nhật Bản:
  • Ban đầu, Chawan được giới quý tộc Nhật Bản ưa chuộng.
  • Đến thời Muromachi (1336-1573), trà đạo phát triển mạnh mẽ dưới ảnh hưởng của Thiền tông, Chawan trở thành một phần quan trọng trong nghi lễ trà đạo.
  • Các nghệ nhân Nhật Bản bắt đầu sáng tạo ra những kiểu dáng và kỹ thuật chế tác Chawan độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Nhật Bản.
  • Đặc biệt, Sen no Rikyu (1522-1591), người được coi là cha đẻ của trà đạo Nhật Bản, đã đề cao vẻ đẹp giản dị, thô mộc của Chawan, từ đó hình thành nên phong cách Wabi-sabi.
  • Trong thời kỳ Edo (1603-1868), các lò gốm nổi tiếng như Raku, Hagi, Karatsu, và Mino… đã phát triển mạnh mẽ, tạo ra những chiếc Chawan với đa dạng kiểu dáng và chất liệu.

​

2. Đặc điểm và phân loại Chawan.

• Hình dáng và kích thước: Chawan có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau, tùy thuộc vào mục đích sử dụng và mùa trong năm.
  • Chawan mùa đông thường có thành dày, miệng nhỏ để giữ nhiệt.
  • Chawan mùa hè thường có thành mỏng, miệng rộng để trà nhanh nguội.

​

• Chất liệu và kỹ thuật chế tác: Chawan thường được làm từ gốm sứ, với nhiều loại đất sét và men khác nhau.
  • Các kỹ thuật chế tác truyền thống như nặn tay, vuốt tay, đập vồ và đắp nổi được sử dụng để tạo ra những chiếc Chawan độc đáo.

​

• Phân loại Chawan theo lò gốm:
  • Raku:
    • Đặc trưng bởi hình dáng thô mộc, màu sắc trầm ấm, và kỹ thuật nung lò đặc biệt.
    • Thể hiện tinh thần Wabi-sabi, đề cao vẻ đẹp của sự không hoàn hảo.
  • Hagi:
    • Nổi tiếng với lớp men màu trắng sữa, có những vết rạn tinh tế.
    • Được đánh giá cao bởi sự thay đổi màu sắc theo thời gian sử dụng.

​

• Karatsu:

• Đa dạng về hình dáng và men, từ đơn giản đến cầu kỳ.
• Thể hiện sự phóng khoáng và sáng tạo của người nghệ nhân.

• Tenmoku:
  • Có hình dáng cao, miệng loe, với lớp men đen bóng, tạo hiệu ứng "bầu trời đêm".
  • Được ưa chuộng trong các buổi trà đạo trang trọng.

​

• Ngoài ra, còn có các loại Chawan nổi tiếng khác như: Shino, Oribe, Ki Seto...

3. Ý nghĩa và vai trò then chốt của Chawan trong trà đạo.

• Cầu nối tâm giao giữa chủ và khách:
  • Chawan không đơn thuần là vật dụng, mà là trung tâm kết nối tinh thần trong mỗi buổi trà đạo.
  • Việc chủ trà lựa chọn Chawan kỹ lưỡng, phù hợp với từng vị khách và không gian buổi trà, thể hiện lòng hiếu khách và sự trân trọng đặc biệt.
  • Khách trà, khi nâng Chawan trên tay, không chỉ thưởng thức hương vị trà mà còn cảm nhận được tâm ý của chủ trà, tạo nên sự đồng điệu và giao hòa.

​

• Hiện thân của triết lý Wabi-sabi:
  • Vẻ đẹp mộc mạc, giản dị của Chawan, với những đường nét không hoàn hảo, phản ánh tinh thần Wabi-sabi.
  • Triết lý này đề cao sự trân trọng vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, sự thay đổi theo thời gian, và sự hòa hợp với thiên nhiên.
  • Chawan, với những vết rạn men, những đường vân tự nhiên, là biểu tượng cho sự chấp nhận và trân trọng những gì vốn có.

​

• Góp phần kiến tạo không gian trà đạo:

• Chawan được lựa chọn tỉ mỉ, phù hợp với không gian trà thất, mùa trong năm, và loại trà được sử dụng.
• Mỗi chiếc Chawan mang một vẻ đẹp riêng, góp phần tạo nên không gian trà đạo hài hòa, tĩnh lặng, và đậm chất thiền.
• Sự kết hợp giữa Chawan, không gian trà thất, và các vật dụng khác tạo nên một tổng thể nghệ thuật, mang đến trải nghiệm trà đạo trọn vẹn.

​

• Thể hiện sự hòa hợp với thiên nhiên:

• Chất liệu gốm sứ của Chawan, với nguồn gốc từ đất mẹ, thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên.
• Những đường vân, màu sắc trên Chawan gợi nhớ đến những hình ảnh thiên nhiên, như núi non, sông nước, hay bầu trời.
• Việc thưởng trà từ Chawan là một cách để con người hòa mình vào thiên nhiên, tìm kiếm sự thanh tịnh và an yên trong tâm hồn.

• Thể hiện sự tôn trọng nghi lễ trà đạo:

• Trong trà đạo, mỗi hành động đều chứa đựng ý nghĩa và sự tôn trọng. Cách chủ nhà trao bát trà và cách khách hàng đón nhận bát trà đều thể hiện sự tôn trọng đối với nghi lễ và những người tham gia.
• Bát trà Chawan, vì vậy, trở thành một phần quan trọng trong việc thể hiện sự tôn trọng đó.

4. Giá trị nghệ thuật và văn hóa sâu sắc của Chawan.

• Tác phẩm nghệ thuật độc bản:
  • Mỗi chiếc Chawan là kết tinh của kỹ thuật chế tác gốm sứ tinh xảo, thể hiện sự sáng tạo và tâm huyết của người nghệ nhân.
  • Từ việc lựa chọn chất liệu đất sét, pha chế men, đến quá trình nung lò, mỗi giai đoạn đều được thực hiện tỉ mỉ, tạo nên những tác phẩm độc bản, không chiếc nào giống chiếc nào.
  • Những đường nét, hình dáng, màu sắc trên Chawan không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn chứa đựng câu chuyện về lịch sử, văn hóa và triết lý sống của người Nhật.

​

• Di sản văn hóa quý giá:
  • Chawan là một phần không thể tách rời của trà đạo Nhật Bản, một di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận.
  • Qua hàng thế kỷ, Chawan đã trở thành biểu tượng của sự tinh tế, thanh tao và triết lý Wabi-sabi, ảnh hưởng sâu sắc đến nghệ thuật và thẩm mỹ Nhật Bản.
  • Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Chawan là trách nhiệm của thế hệ sau, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo của Nhật Bản.

• Đối tượng sưu tầm đầy giá trị:

• Chawan không chỉ được yêu thích bởi những người yêu trà đạo mà còn là đối tượng sưu tầm của các nhà sưu tập nghệ thuật trên toàn thế giới.
• Những chiếc Chawan cổ, có lịch sử lâu đời hoặc được chế tác bởi các nghệ nhân nổi tiếng có giá trị rất cao.
• Việc sưu tầm Chawan không chỉ là thú chơi tao nhã mà còn là cách để tìm hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, nghệ thuật và văn hóa Nhật Bản.

• Giá trị tinh thần:
  • Chawan còn mang giá trị tinh thần rất lớn. Nó là vật kết nối giữa người pha trà và người uống trà.
  • Trong trà đạo, người ta quan niệm rằng, khi cầm bát trà trên tay, người uống trà sẽ cảm nhận được tâm hồn của người làm ra nó, cũng như tâm hồn của người pha trà.
  • Chính vì vậy, Chawan không chỉ là một đồ vật, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị tinh thần rất lớn.

​

5. Hướng dẫn chi tiết cách chọn mua và bảo quản Chawan.

• Chọn mua Chawan:
  • Nghiên cứu kỹ lưỡng: Tìm hiểu về các loại Chawan, lò gốm nổi tiếng, và phong cách của các nghệ nhân.
  • Chọn địa điểm mua hàng uy tín: Mua Chawan từ các nghệ nhân, cửa hàng chuyên gốm sứ Nhật Bản, hoặc các sàn đấu giá uy tín.
  • Kiểm tra chất lượng: Quan sát kỹ lưỡng chất liệu, hình dáng, men, và độ hoàn thiện của Chawan.
    • Đảm bảo không có vết nứt, sứt mẻ, hoặc lỗi men.
    • Kiểm tra độ cân bằng và độ dày của thành bát.
  • Cảm nhận bằng xúc giác: Cầm Chawan trên tay để cảm nhận độ ấm, độ nặng, và độ mịn của bề mặt.
  • Lựa chọn theo sở thích và mục đích sử dụng: Chọn Chawan phù hợp với phong cách trà đạo, mùa trong năm, và loại trà bạn yêu thích.
  • Giá cả: Giá của Chawan rất đa dạng, từ vài trăm nghìn đến hàng trăm triệu đồng, tùy thuộc vào chất liệu, nghệ nhân làm ra, độ cổ xưa...
• Bảo quản Chawan đúng cách:
  • Vệ sinh nhẹ nhàng: Rửa Chawan bằng nước ấm và khăn mềm, tránh sử dụng chất tẩy rửa mạnh.
  • Tránh va đập và thay đổi nhiệt độ đột ngột: Không để Chawan va chạm với các vật cứng hoặc tiếp xúc với nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp.
  • Làm khô tự nhiên: Sau khi rửa, để Chawan khô tự nhiên trong không khí, tránh sử dụng máy sấy hoặc phơi nắng trực tiếp.
  • Bảo quản cẩn thận: Cất giữ Chawan trong hộp đựng chuyên dụng, tránh bụi bẩn và ẩm mốc.
  • "Dưỡng" Chawan: Với một số dòng Chawan, người ta có thể "dưỡng" chúng bằng cách thường xuyên dùng trà để làm thay đổi màu sắc của men, làm cho Chawan trở nên đẹp hơn theo thời gian.